Ngāue Fānau Ola (Whānau Ora)

Ko e Whānau Ora ko e ngāue ia kuo fakapaʻanga he puleʻangaʻ ko ha fakakaukau mo e founga ngāue kuo fakamaʻungaʻaki ʻetau ʻulungaaanga fakafonuaʻ koeʻuhī ke fakatupulaki ai e moʻui lelei mo e kahaʻu ʻo e ngaahi fāmili Pasifikiʻ.

ʻOku fengāueʻaki e Sosaieti Tonga ki he Moʻui Leleiʻ mo e Pasifika Futures pea kuo fokotuʻu ai ha sēvesi maʻa hotau komiunitī Pasifikiʻ ʻi he taʻu ʻe fā ka hoko maiʻ. ʻOku malava ke fai tokonia ke polokalamaʻ ni e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ke aʻusia ʻenau ngaahi taumuʻa ʻi he malaʻe ʻo akoʻ, ako ngāueʻ, fakalakalaka fakaʻekonōmikaʻ, moʻui leleiʻ, ʻenau kau ʻi he komiunitiiʻ, fokotuʻu nāunau ki he anga fakafonuaʻ, fakamālohiʻi ʻete ʻiloʻi kitaʻ, mo e fakalakalaka fakafāmiliʻ.

Pasifika Futures logo

In partnership with Pasifika Futures

Tongan family at park

ʻOku fakatefito e founga ngāueʻ ni he fāmiliʻ pea ʻoku mahino ko e solovaʻanga lelei taha ki he ngahi faingataʻaʻ ʻoku maʻu ia mei he ngaahi fāmili Pasifikiʻ taautaha.

ʻOku ʻi he polokalamaʻ ni, ʻemau fai tokonia e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ke nau aʻusia ʻenau ngaahi taumuʻa ʻi he:

  • Ako

  • Ako Ngāue

  • Fakalakalaka Fakaʻekonōmika

  • Moʻui Lelei

  • Kau ʻi he komiunitī

  • Fokotuʻu nāunau ki he anga fakafonua

  • Fakamālohiʻi ʻete ʻiloʻi kitaʻ & fakalakalaka fakafāmiliʻ

VAʻA KI HE OLA FAKATAHATAHA (INTEGRATED OUTCOMES UNIT – IOU)

ʻOku ʻi ai e kau faleʻi fakahalafononga ʻoku ʻikai ngāue fakafaitoʻo (non-clinical navigators) mo e kau ngāue fakasōsiale (social workers) ʻa e Sōsaietiʻ ʻi heʻenau Vaʻa ki he Ola Fakatahatahaʻ (IOU) pea ʻoku faingamālie ʻenau fengāueʻaki mo e ngaahi fāmiliʻ ke aʻusia e ngaahi taumuʻa kuo hā ke ngaahi kaveinga kuo hiki ʻi ʻolungaʻ.

TOKONI FAKAPAʻANGA MO HONOʻAʻAHIʻ

ʻOku ʻi ai ha paʻanga ʻoku maʻu ʻe he Sosaieti ke tokoniʻi ʻa e ngaahi fāmili ʻoku nau fie fakalakalaka lahi ange ʻi he ngaahi kaveinga ʻoku fakamatala ʻi ʻolunga. ʻOku fakangatangata ʻa e paʻanga ki he tokotaha kotoa pē / fāmili. ʻE lava ke vahevahe ʻa e paʻanga ni ʻi he ngaahi kaveinga ʻi ʻolunga maʻa e kau kasitomaa mo e ngaahi fāmili. ʻOku fiemaʻu ke fai ha founga sivi ʻe he tokotaha kotoa pē / fāmili kae muʻa pea toki fakangofua ʻa e paʻanga.

Faʻunga Ngāue ki he Ola ʻa e Whānau Ora Pasifikiʻ 

Lakalakaimonū ʻa e Ngaahi Fāmili Pasifikiʻ


Fua taimi māʻulōloaʻ – Lavameʻa (Taʻu 6-10+)

Ola Lelei ʻi he Malaʻe ʻo e Akoʻ

Ko e ako ki he toenga ʻete moʻuiʻ

  • Ko hono fakatupulaki e lavameʻaʻ ʻi he ngaahi hala fakaako kotoa pē

Moʻui Lelei

Moʻui fuoloa, moʻui lelei

  • Ko hono fakatupulaki e tuʻunga lelei mo e moʻui fuoloa ʻa e ngaahi fāmili Pasifikiʻ

Tauʻatāina Fakaʻekonōmika mo Makātakiʻi e Faingataʻaʻ

Tauʻatāina Fakapaʻangaʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifiki ʻe:

  • Fakatupulaki ʻenau tuʻumālie fakanāunauʻ

  • Fakalahi e ʻavalisi ʻenau tuʻunga vāhengaʻ

  • Fakalahi ʻenau maʻu ʻapiʻ

Taki Ngāue, ʻUlungaanga Fakafonua mo e Komiunitiiʻ

Ko hono taki mo tokangaʻi ʻetau ngaahi fāmiliʻ, komiunitiiʻ mo e fonuaʻ

  • Ko hono fakatokolahi e niʻihi ʻoku taki he ngaahi fāmili Pasifikiʻ, komiunitiiʻ mo e fonuaʻ

  • Ko hono fakatokolahi e niʻihi Pasifiki he ngaahi lakanga takiʻ


Fua taimi tuʻu lotolotoʻ – Ko e kau he ngāueʻ  (Taʻu 3-5+)

Ola Lelei ʻi he Malaʻe ʻo e Akoʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Ola lelei ʻi he mala‘e ‘o e akoʻ

  • Pouaki mo lehilehiʻi e lavameʻa fakaakoʻ

  • ʻIloʻilo fakatekinikale

  • Fakatokalahi e niʻihi he fānau ako kuo maʻu e NCEA Lēvolo 2, NCEA Lēvolo 3 mo e Sivi Hū ki he ʻUnivēsitiʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi he fānau ako kuo maʻu ʻenau fakaʻilonga ʻi he ngaahi akoʻanga māʻolunga angeʻ, ngāue fakatekinikaleʻ mo e akoʻanga ngāueʻ

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili ʻoku fakatupulaki ʻenau ʻiloʻilo meʻaʻ

Moʻui Lelei

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Hao mei he ifi tapakaʻ

  • Faʻa fakamālohisino mo fili ke nau maʻu e meʻatokoni ʻoku moʻui leleiʻ

  • Tauhi ʻenau moʻui leleiʻ ʻo fengāueʻaki mo e kau ngāue fakafaitoʻoʻ

  • Kau maʻu pē ʻi he ngaahi polokalama sivi mahaki fakafonuaʻ

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili ʻoku nau faʻa kau ʻi he fakamālohi sinoʻ

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili ʻoku nau fili ke nau maʻu e meʻatokoni ʻoku moʻui leleiʻ

  • Fakatokolahi e tuʻunga ʻo e ngaahi fāmili ʻoku kau ki he ngaahi polokalama sivi moʻui lelei fakafonuaʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻoku ʻikai te nau ifi tapakaʻ

Tauʻatāina Fakaʻekonōmika mo Makātakiʻi e Faingataʻaʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Tauʻatāina fakaʻekonōmika mo makātakiʻi e faingataʻaʻ

  • Fakasiʻsiʻi ʻenau nooʻ mo e fakamoʻuaʻ

  • Maʻu pea fakalele ʻenau ngaahi pisinisiʻ taautaha

  • Fakatokolahi e niʻihi lolotonga ngāueʻ

  • Fakatupulaki ʻenau paʻanga tauhi ki he kahaʻuʻ

  • Fakalahi e ʻavalisi ʻenau tuʻunga vāhengaʻ

  • Fakatupulaki e lahi ʻo e ngaahi pisinisi ʻoku nau maʻuʻ

Taki Ngāue, ʻUlungaanga Fakafonua mo e Komiunitiiʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Nofo ʻi ha ngaahi ʻātakai moʻui lelei, malu pea hao mei he fakamālohiʻ

  • Ha kau taki mālohi, ongo ki ai e kakaiʻ, ʻa ē ʻokuʻ ne fakaai e kakai ke nau makātakiʻi e faingataʻaʻ pea fakamafaiʻi kinautolu ke nau toe fakalelei honau ngaahi moʻuiʻ taautaha

  • Tali mo poupoua hono fakakau kātoa e kakaiʻ neongo ʻenau faikehekeheʻ

  • Kau hono ngāueʻiʻ pea ongoongoa ʻi heʻenau fakahoko fatongia fakakoloʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻo e tuʻunga Mātuʻa ʻoku kau he ngaahi poate fakaʻapiakoʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻo e kakai Pasifiki ʻoku nau fili ʻi he ngaahi fili fakakolo, fakavahefonua, mo fakapuleʻangaʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻo e kakai Pasifiki ʻi he ngaahi fili fakakolo, fakavahefonua, mo fakapuleʻangaʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻo e kakai Pasifiki ʻi he ngaahi poate fakakolo, fakavahefonua, fakakomiunitiiʻ & fakafonuaʻ.

  • Fakatokosiʻi e niʻihi ʻoku fokoutua ʻi he ngaahi faingataʻa fakaʻatamaiʻ & maʻumaʻunimaaʻ

  • Fakatokosiʻi e niʻihi ʻo e kakai fefine, fānau mo e kau toulekeleka ʻoku nau feʻao mo e fakamamahiʻ


Fua taimi nounouʻ – Ko e kau maiʻ  (Taʻi 1-2+)

Ola Lelei ʻi he Malaʻe ʻo e Akoʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Mateuteu lelei ki he akoʻ

  • Lava ʻo fakaʻilongaʻi mai ʻenau ngaahi halanga fakaakoʻ

  • Mahinoʻi hono pouaki mo lehilehiʻi e lavameʻa fakaakoʻ

  • Fakalahi e tokolahi ʻo e fānau ako kuo nau lesisita ʻi ha ngaahi akoʻanga lautohi leleiʻ

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻo e fānau ako ʻoku nau kau ʻi he NCEA Lēvolo 2 mo e 3

  • Fakatokolahi e niʻihi ʻo e fānau ako kuo nau lesisita ʻi he ngaahi polokalama maʻu fakaʻilonga ʻi he akoʻanga māʻolunga angeʻ, ngāue fakatekinikaleʻ mo e akoʻanga ngāueʻ.

Moʻui Lelei

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Fakahoko fononga ki ha moʻui ʻoku ʻatā mei he ifi tapakaʻ pea moʻui lelei

  • Fengāueʻaki mo e kau ngāue fakafaitoʻoʻ ke tauhi ʻenau moʻui leleiʻ

  • Maʻu kakato ʻenau huhu maluʻiʻ

  • Fakalakalaka kae lava ke aʻusia ʻenau taumuʻa maʻaʻ e niʻihi ʻoku nofo faingataʻaʻiaʻ

  • Lesisita ʻi ha faiʻanga faitoʻo toketā fakafāmili pea ʻi ai ha palani ki he moʻui lelei ʻa e fāmiliʻ

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili ʻoku nau kau ʻi he ngaahi sēvesi poupou ki hono taʻofi e ifi tapakaʻ

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili kuo fakahoko kakato ʻenau huhu maluʻi ʻo hangē ko ia kuo fakahā he Tohi Huhu Maluʻi Fakafonuaʻ

  • Fakafehokotaki kinautolu mo e ngaahi sēvesi ki he ngaahi fokoutua tauhi māʻulōloaʻ mo fai tokonia e niʻihi ʻoku ʻi a haʻanau faingataʻaʻia.

Tauʻatāina Fakaʻekonōmika mo Makātakiʻi e Faingataʻaʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Hoko ʻo tauʻatāina fakaʻekonōmika

  • Fengāueʻaki mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ke fakasiʻisiʻi ʻenau moʻua fakapaʻangaʻ

  • Fengāueʻaki ʻi ha ngaahi founga kehekehe ʻe malava ke maʻu mei ai ha ngāue lelei mo e faingamālie fakapisinisi

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili ʻoku nau ngāue leleiʻaki ange e sēvesi mo e nāunau fale ʻa e ngaahi pangikeeʻ

  • Fakatokolahi e ngaahi fāmili kuo nau lesisita ʻi he ngaahi polokalama ako ngāue mo pisinisi kehekehe

Taki Ngāue, ʻUlungaanga Fakafonua mo e Komiunitiiʻ

Ko e ngaahi fāmili Pasifikiʻ ʻoku nau:

  • Hoko ko e kau taki ʻi heʻenau fakaai ha ʻātakai ‘oku malu mo moʻui lelei maʻa honau ngaahi fāmiliʻ

  • Mālohi mo nāunauʻia ʻi he anga fakafonuaʻ mo ʻenau ongoʻi ʻoku fakakau kinautoluʻ

  • Mahinoʻi e fāikehekehe ʻa e tuʻunga kakai ʻi heʻetau ngaahi komiunitiiʻ

  • Kau tonu ʻi hono ngāueʻi ʻenau ngaahi komiunitiiʻ 

  • Fakalahi ʻenau kau ʻi he ngaahi polokalama ki he lea mo e ʻulungaanga fakafonuaʻ

  • Fakalahi hono ʻiloa mo kau e ngaahi fāmiliʻ he ngaahi faiʻanga meʻa fakakomiunitī mo fakafonuaʻ maʻa ʻetau ngaahi komiunitī Pasifiki kehekehe

  • Fakalahi ʻenau kau ʻi he ngaahi polokalama tauhi vā mo tauhi fānauʻ koeʻuhī ke fakatupulaki ai ha ʻātakai ‘oku malu mo moʻui lelei

  • Kau ʻi he ngaahi faiʻanga meʻa fakakolo, fakavahefonua, fakafonua mo fakapuleʻangaʻ


Fetuʻutaki

Ko e kau ngāueʻ ni ʻi he Timi IOU ʻe lava ke ke fetuʻutaki ki ai fekauʻaki mo hono fakaaʻu atu e ngaahi sēvesiʻ mo hono ʻaʻahi e lahi ho fiemaʻuʻ.

CHRISTINA FIFITA

Registered Social Worker

Phone
021 0286 3276

Email
christina.fifita@tonganhealth.com

JAYNA DIAZ

Social Worker Team Leader

Phone
021 0282 7321

Email
jayna.diaz@tonganhealth.com

LINDA SCHAAF

Pacific Elderly Homecare Navigator

Phone
021 043 9787

Email
lynda.schaaf@tonganhealth.com

SETAITA HA’UNGA

Registered Well Child Nurse

Phone
021 0232 6506

Email
setaita.haunga@tonganhealth.com

KATENI JONES

Youth Navigator

Phone
021 493 422

Email
katenij@tonganhealth.com

FRANCES TAHAPEHI

Registered Social Worker

Phone
021 197 7568

Email
frances.tahapehi@tonganhealth.com

MELE VAKA

Clinical Services Manager

Phone
021 0289 0284

Email
mele.vaka@tonganhealth.com

MOSOLESA PESALELI

Registered Well Child Nurse

Phone
021 0910 7036

Email
mosolesa.pesaleli@tonganhealth.com

ALISA KAFOA

Pacific Non-Clinical Navigator

Phone
021 053 0177

Email
alisa.kafoa@tonganhealth.com

HARRY RISALE

Pacific Whanau Ora Navigator

Phone
021 553 286

Email
harry.risale@tonganhealth.com

Sivi Fakafaitoʻo

Kapau ʻoku fiemaʻu ke fakahoko ha ngaahi sivi fakafaitoʻo ko e konga ia ʻo e founga ni, ʻe lava ke fakahoko ʻaki ʻene fekauʻaki mo e timi fakafaitoʻo.

ʻOku ʻi ai e tokanga makehe ʻa e timiʻ ki he mateuteu fakangāueʻ kae pehē ki he toʻutupu tuʻu laveangofuaʻ ʻo makatuʻungaʻaki e sēvesi fakasōsialeʻ mo e tokoni fakahalafonongaʻ ko e pou tefito ia ʻemau ngāue ʻoku fakahokoʻ.

Ko ʻemau kau ngāueʻ kotoa ʻoku nau fakatoulea ʻi he lea faka-Tongaʻ, pea mahino kuo lesisita ʻemau kau ngāue fakafaitoʻoʻ mo e kau ngāue fakasōsialeʻ ʻi heʻenau malaʻe ngāueʻ mo e kautaha fakapalōfesinaleʻ taautaha.

ʻOku malava foki ke fai e fakafehokotakiʻ ʻi he:

P:
0800 030 902

E:
THSreferrals@tonganhealth.com